فرار از تله فیلمی است اکشن و عاشقانه به کارگردانی و نویسندگی جلال مقدم ساختهٔ سال ۱۳۵۰ .
مرتضی حنانه مقامی بالاتر از آن داشت که فقط آهنگساز فیلم باشد. لذا از حرفهی سینمایی خود همیشه به تحقیر و استحقاف یاد میکرد و نتیجهاش این شد که در موسیقی فیلم ، چنان که درخور مقام اوست ، ندرخشد. اما براستی موسیقی فرار از تله با هر معیاری بهترین است. او برای این کار پنج کیلو کاغذ مصرف کرد تا نت پارتیتور را بنویسد!
جلال مقدم ، که یکی از قطعات مشهور حنانه را با عنوان "روندوکاپرچیوزا-قطعهای برای ارکستر و دو پیانو" ششنیده بود ، به حنانه گفت فرار از تله را براساس همین موسیقی ساختم. سپس استاد دست به کار شد و به پاس احترامی که برای جلال مقدم قائل بود ، آنچه را که در توش و توان داشت به ظهور رساند. پارت کوبی این اثر ( که بر عهده استاد فریدون ناصری بود) چنان عالی اجرا شد ، که حتی برکوبیهای موسیقی تپلی نیز برتری یافت. میتوان گفت که خود استاد نیز ، نتوانست بعدها در موسیقی فیلم ، به حد بالایی که خود به عنوان رکورد ، در سینمای ایران پی گذاشته بود ، دست پیدا کند.
مرتضی حنانه )زاده ۱۱ اسفند ۱۳۰۱ در تهران – درگذشته ۲۴ مهر ۱۳۶۸ در تهران ( موسیقی‌دان و آهنگساز ایرانی بود .
پدرش مهندس محمّد حنانه، مؤسس دبیرستان ایرانشهر بود. پس از پایان دورهٔ ابتدایی، به اصرار پدر در هنرستان موسیقی ملی به تحصیل مشغول شد. در آن زمان، هنرستان موسیقی ده نفر از موسیقی‌دانان را از چکسلواکی برای آموزش به هنرآموزان هنرستان استخدام کرده بود که مرتضی حنانه آموختن هورن )کر ) را زیر نظر رودولف اوربانتس آغاز نمود . وی بعدها به عنوان نوازنده هورن اول ارکستر سمفونیک تهران شناخته شد .
در سال‌های پایانی دهه چهل با انحلال ارکستر فارابی و با توجّه به تجربه‌های سینمایی که در ایتالیا اندوخته بود به موسیقی فیلم روی آورد و با آفریده‌های خود توفیق بسیاری از فیلم‌های متوسط را نیز تضمین کرد .
او از جمله برای فیلم‌های «فرار از تله » ، «گُرگ بیزار » ، «قصّه ماهان » ، «سلام سرزمین من » ، «موج»، «گلیم» و «تیرباران» موسیقی نوشته است. موسیقی سریال‌های تلویزیونی «هزاردستان » از کارهای اوست که آن را بر اساس پیش‌درآمدی در اصفهان از مرتضی نی‌داوود نوشته‌است .وی هزاردستان را در هفت قسمت نوشته و از نظر رنگارنگی تم‌ها، اثری بسیار پُرمایه است. این موسیقی مردمی‌ترین کار حنانه به‌شمار می‌آید و حال و هوای تهران سال ۱۳۲۰ را به‌خوبی منتقل می‌کند . امپرومپتوی راگیا، لالایی و قطعهای بر روی شعری از نیما یوشیج، از آخرین کارهای او به شمار می‌رود .
وی در جشنواره شیراز قطعه «کاکوتی» را با ارکستر مجلسی تلویزیون اجراء کرد که موفّق به دریافت جایزهٔ «گراند مانسیون اسپسیال» گشت. در جشنواره دوّم نیز، قطعه «کاپریس برای پیانو و ارکستر » او به رهبری فرهاد مشکوة اجراء شد و سال ۱۳۵۰ موفق به دریافت جایزه بهترین آهنگساز برای فیلم فرار از تله به کارگردانی جلال مقدم میشود .
اثر «کاپریس برای پیانو و ارکستر» مهمترین اثر مرتضی حنانه است که در طول سی سال و بر مبنای آخرین دست‌آوردهای ایشان روی موسیقی چندصدایی ایران نوشته شده است. این اثر با ارکستر سمفونیک تهران و رهبری فریدون ناصری در سال ۱۳۶۹ و ارکستر مجلسی تلویزیون ملّی ایران در سال ۱۳۴۷، اجراء اما ضبط نشد. در نهایت به دلیل اینکه اجراءهای این اثر هیچ وقت مورد تأیید ایشان قرار نگرفت (به نقل از خودش، درد بزرگ تکنیک اجرایی مانع آن بود) آن را «کاپریس لعنتی» نام نهاد .
مرتضی حنانه روز سه شنبه، ۲۴ مهر ۱۳۶۸، پس از گذراندن بیماری سرطان چشم از جهان فروبست. او همیشه آرزو داشت در کنار حکیم بزرگ ایران زمین؛ ابن سینا و در همدان به خاک سپرده شود که این خواسته‌اش امکان‌پذیر نشد و برخلاف وصیت او ، حنانه در امامزاده طاهر (کرج ) به خاک سپرده شد .
از نوشته‌ها و آثار وی میتوان موارد زیر را نام برد :
- کاپریس برای پیانو و ارکستر سمفونیک،
- دعا برای کُر و سلوها و ارکستر سمفونیک
- صبر و ظفر (دو قطعه برای برای ارکستر مجلسی با هارپ و پیانو (
- بزرگداشت فردوسی )برای پیانو و آواز (
- لالایی (برای پیانو سلو برای بزرگداشت نیما یوشیج (
- مهرگان (برای ارکستر سمفونیک(
- اوراتوریوی بزرگ La Persia)ایران) در ۱۲ قسمت برای ارکستر سمفونیک و کُر، که اجراء نشده است .
از ترجمه‌های وی میتوان به این عنوان‌ها اشاره نمود :
- ارکستراسیون، نوشته شارل کوکلن درپنج جلد
- چگونه ملودی بسازیم، اثر جولیو باس .
از تألیفات او میتوان به این موارد اشاره کرد :
- گام‌های گمشده
- دروازه‌های متروک
- تئوری هارمونی زوج
- مقاصد الالحان )عبدالقادر مراغه‌ای)
- و قطعات بسیاری از تصنیف‌ها و آهنگ‌هایی که برای ارکستر، هارمونیزه و تنظیم کرده است .
جلال مقدم )زاده ۱۳۰۸ در نیشابور –درگذشته ۱۳۷۵ در تهران ) منتقد، هنرپیشه، فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان فیلم ایرانی بود .
وی اوایل دهه ۱۳۳۰ همکاری با مطبوعات سینمایی را آغاز کرد و در سال ۱۳۳۷ فیلمنامه فیلم «جنوب شهر» را نوشت. وی پس از سال ۱۳۴۷ مشاور مهندس قطبی رئیس وقت رادیو و تلویزیون ایران بود .
او در دوران فعالیت‌اش نگارش فیلمنامه ۷ فیلم سینمایی را به انجام رساند. همچنین طی سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۶۵ هشت فیلم سینمایی را کارگردانی کرد . او پس از کارگردانی فیلم چمدان در سال ۱۳۶۵ دیگر فیلمی نساخت و فعالیت سینمایی را تنها در عرصه بازیگری دنبال کرد. او تا پیش از مرگ در ۱۷ فیلم سینمایی به ایفای نقش پرداخت .
جلال مقدم بر اثر تصادف رانندگی ،اسفند ماه سال 1374 در خیابان کریمخان زند تهران به بیمارستان منتقل گردید و بعد از 60 روز در حالت کما بودن، ۲۹ فروردین ۱۳۷۵ درگذشت .
داستان فیلم
«مرتضی » مرد جوانی که به علت خلافکاری و اشتباه به پنج سال زندان محکوم شده، پس از آزادی به سراغ دختر مورد علاقه‌اش «مهری» می‌رود. اما او به ازدواج اجباری مردی به نام «اوستافرج» درآمده است. اوستا فرج در قبال مبلغی پول حاضر است مهری را آزاد کند. در همین زمان مرتضی به دام مردی به نام «کریم» می‌افتد، و با او تصمیم به سرقت می‌گیرند. مرتضی پول‌ها را برداشته و به سراغ اوستافرج می‌رود. طلاق انجام میشود و وقتی مرتضی و «عسگر» (صاحب پول) از راه می‌رسد و مرتضی را با شلیک اسلحه اش به قتل می‌رساند.